سخنرانی علمی تحت عنوان "تفسیر نقشه های خاک برای تعیین مکان مناسب (دفن مواد زاید)" توسط خانم دکتر مهناز اسکندری محقق و عضو هیأت علمی بخش تحقیقات ارزیابی اراضی موسسه تحقیقات خاک و آب روز دوشنبه 27 شهریور 1396 در سالن شورای تحقیقات ارائه گردید.

به گزارش روابط عمومی موسسه تحقیقات خاک و آب خانم اسکندری دانش آموخته رشته مهندسی کشاورزی گرایش خاکشناسی در مقطع کارشناسی از دانشگاه شهید چمران اهواز در سال 1384، همچنین در مقطع کارشناسی ارشد در همان رشته و گرایش از دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات در سال 1387 فارغ التحصیل شدند، عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد "بررسی کارایی شبکه­ های عصبی مصنوعی در تخمین تناسب اراضی برای کشت گندم"  خانم اسکندری دکترای خاکشناسی خود را از دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران در سال 1391 با ارائه رساله دکترا تحت عنوان "روشی نوین در مکان یابی لندفیل­ ها بر پایه نقشه های خاک" اخذ نمودند و سخنرانی مذکور برگرفته از رساله ایشان می باشد.

چکیده سخنرانی:

خاک، پذیرنده نهایی بسیاری از مواد زاید بوده و نقشی کلیدی در جایابی خاکچال­­ ها دارد. در حال حاضر مکان­ یابی خاکچال­ ها به روش ­های زیست محیطی انجام می­شود که معیارهای نسبتاً زیادی برای آن مورد نیاز است و گاهی دستیابی به این معیارها چندان آسان نیست. هدف از این پژوهش، ارائه روشی کمّی بر پایه اطلاعات موجود در نقشه­ های خاک، به منظور کاهش تعداد معیارهای لازم برای جایابی خاکچال ­ها، ساده ­سازی و کاهش زمان فرآیند مکان­ یابی و نیز قابلیت چند کاربری کردن نقشه­ های خاکشناسی بود. بدین منظور پس از بسط روش پیشنهادی، این روش برای انتخاب مکان مناسب دفن زباله­ های شهر مرودشت از استان فارس، اعتبارسنجی شده و نتایج حاصل با روش­ های رایج زیست­ محیطی مقایسه شد. فرآیند جایابی خاکچال در دو بخش، یکی به روش رایج زیست محیطی و دیگری بر پایه نقشه خاک انجام شد. در روش رایج زیست­ محیطی، با انتخاب 13 معیار محدودکننده مناطق نامناسب حذف شدند. سپس 16 معیار ارزیابی در سه گروه زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی – فرهنگی انتخاب گردید. نقشه­ های موضوعی معیارهای ارزیابی پس از تهیه در پایگاه سیستم اطلاعات جغرافیایی، استانداردسازی، وزن­ دهی و جمع­ بندی شدند. در بخش دوم، جایابی خاکچال تنها با استخراج معیارهای ارزیابی از نقشه ­های خاک انجام گرفت. این بخش به دو قسمت تفکیک شد. ابتدا از نقشه طبقه­ بندی اراضی دشت مرودشت که به منظور تعیین قابلیت اراضی برای آبیاری تهیه شده بود، استفاده شد. سپس مکان­ یابی با نقشه خاک که به روش جامع رده­ بندی خاک ­ها تهیه شده بود، انجام گرفت. نتایج مکان­ یابی به روش رایج زیست­ محیطی نشان داد که نزدیک به 7901 هکتار از اراضی مورد مطالعه دارای بیشترین تناسب برای کاربری خاکچال است. به دلیل شرایط خاص منطقه، از میان این اراضی، 1224 هکتار با روشی نوین به گونه ­ای انتخاب شد که از نظر هر سه گروه معیارهای زیست­ محیطی، اقتصادی و اجتماعی – فرهنگی دارای بیشترین ارجحیت باشد. روش پیشنهادی برای تصمیم ­سازی در شرایطی که نتوان ارجحیت یک گروه از معیارها را بر سایرین تعیین کرد، کارآیی دارد. به منظور اعتبارسنجی نتایج حاصل، تحلیل حساسیت با ایجاد 20± درصد عدم قطعیت در وزن معیارهای ارزیابی، انجام شد. نتایج مکان­ یابی بر پایه نقشه طبقه­ بندی اراضی نشان داد که حدوداً 8338 هکتار از اراضی مورد مطالعه دارای بیشترین تناسب برای خاکچال است. در مقایسه با روش رایج زیست محیطی، واحدهای اراضی با بیشترین تناسب، از نظر موقعیت و مساحت (ha 7901)، تقریباً مشابه بودند. نتایج جایابی بر پایه نقشه خاک نشان داد که تقریباً 8000 هکتار از اراضی مورد مطالعه، دارای بیشترین تناسب برای خاکچال است که از نظر موقعیت، با روش رایج زیست محیطی تقریباً مشابه­ اند. 
بنابراین می توان نتیجه گرفت که روش پیشنهادی که مبتنی بر اطلاعات موجود در نقشه های خاک است، برای جایابی خاکچال ها از دقت مناسبی برخوردار می باشد. از دیگر مزایای روش پیشنهادی در مقایسه با روش های رایج زیست محیطی، تعداد کمتر معیارهای ارزیابی، زمان و هزینه کمتر برای گردآوری و ساخت بانک اطلاعات پایه، وزن دهی آسان تر و اهمیت بیشتر به خاک در کاربری های مهم تر همچون کشاورزی می باشد.